Πάνω από 30 νησιά, μεγάλα ή μικρότερα και εκατοντάδες βραχονησίδες και βράχοι συνθέτουν το νησιωτικό σύμπλεγμα των Κυκλάδων, ένα Αρχιπέλαγος στο κέντρο του Αιγαίου, το μεγαλύτερο σε έκταση και το πλέον αντιπροσωπευτικό του αιγαιακού πολιτισμού ανά τους αιώνες.

​

Η Αμοργός από ψηλά φαντάζει σαν απόκοσμος τόπος, που επιδεικνύει το σκελετώδες της γυμνότητος των πανύψηλων, άδεντρων ορέων και των απότομων ακτών. Από μακριά, απάτητες μοιάζουν οι κορυφές, οι ανώμαλες ράχες και οι ολισθηρές πλαγιές. Όσο πλησιάζουμε, ξετυλίγονται οι διαρκείς εναλλαγές του τοπίου, βαθιές χαράδρες, κατάξερες λαγκαδιές, χλοερά λαγκάδια, μικρά ορεινά πλατώματα και στα χαμηλά κάμποι με λίγη αλλά εύφορη γη. Σε συνδυασμό με τους ακατέργαστους σχηματισμούς των βράχων το ακανόνιστο στοιχείο προσφέρει μια ανεξήγητη αρμονία στον παρατηρητή. Αξίζει να σημειωθεί πως σε αντίθεση με τις συνήθεις εικόνες όμορφων τοπίων, εδώ δε βλέπει κανείς εύκολα πράσινο, αλλά κυριαρχούν το φως και η λιτότητα.

​

Παντού σε κάθε γωνιά του νησιού ακόμα και την πιο δυσπρόσιτη, βλέπει κανείς σημάδια ανθρώπινης συνέργειας στην διαμόρφωση της εικόνας του τόπου: ξηρότοιχοι διαχωριστικοί, σταυλιά, σπιτάκια ταπεινά και κάθε λογής αγροτικά μνημεία εναρμονισμένα με το φυσικό περιβάλλον σε τέτοιο βαθμό, που είναι δυσδιάκριτα πολλές φορές με γυμνό μάτι. Με αυτό τον τρόπο φτάνει ο παρατηρητής εύκολα στο συμπέρασμα πως οι ανθρώπινες παρεμβάσεις που καλύπτουν μόνο τις βασικές ανάγκες είναι αυτές που εν τέλει συμφιλιώνονται με τη σάρκα του νησιού. Οτιδήποτε παραπάνω και περιττό μοιάζει να εισβάλλει στον πίνακα του τοπίου.

​

Οι μαρτυρίες κατοίκησης ανάγονται στην 5η π. Χ. χιλιετία και είναι ορατές στα χωριά των βράχων όπως αυτό της Μαρκιανής.

Λίγες μαρτυρίες της 2ης χιλιετίας συνθέτουν την εικόνα των μυκηναϊκών χρόνων, ενώ από τον 11ο π.Χ. αιώνα αμέτρητα κινητὰ ευρήματα και πάμπολλα οικοδομικά λείψανα μαρτυρούν για την κατοίκηση των πόλεων της Αιγιάλης, της Μινώας και της Αρκεσίνης από τους πρώιμους ιστορικούς χρόνους. Στους τρεις τελευταίους προχριστιανικοὺς αιώνες ανήκουν τα μεμονωμένα οχυρά, οι μνημειακοί πύργοι όπως της Αρκεσίνης και του Ριχτιού.

​

Ορατά και τα απομεινάρια των μεταγενέστερων χριστιανικών, βυζαντινών χρόνων όπως ο ευκτήριος οίκος στα Παραδείσια του 4ου αιώνα μ.χ. , η Μονή της Χοζοβιώτισσας από τον 8ο-9ο αιώνα , το Μετόχι του Θεολόγου στον Κρούκελλο και ευάριθμα κατάγραφα εκκλησάκια, όπως της Βαγγελίστρας στο Ξυλοκερατίδι.

​

Σήμερα, αυτό το ανατολικότερο νησί των Κυκλάδων, έχει δύο χιλιάδες μόνιμους κατοίκους, που μοιράζονται σε έξι δημοτικά διαμερίσματα.

Τα λιμάνια της, τα Κατάπολα και ο ευρύς όρμος στο λεκανοπέδιο της Αιγιάλης παραμένουν καθοριστικοί παράγοντες της ζωής του τόπου.

Η Χώρα, ανέκαθεν, γεωγραφικά, και από τους νεώτερους χρόνους διοικητικά, αποτελεί το κέντρο του νησιού.

Στο νοτιοδυτικό τμήμα, στην Κάτω Μεριά, οι άνθρωποι επιμένουν να αντιστέκονται στον συρμό της εποχής και ασχολούνται ακόμα και με τον πρωτογενή τομέα παραγωγής, ευχάριστο παράθυρο σε μια παλιά Ελλάδα, πιο απλή και φιλόξενη.

 

Συγγραφή:

Λίλα Μαραγκού, Φρειδερίκος Κρόσμαν-Νασιόπουλος

Πηγές

Κυκλάδες όπως πετάει ο γλάρος, εκδόσεις Ανάβαση

Φωτεινή Ζαφειροπούλου σ.14

Λίλα Μαραγκου σελ.18